Kars’tan ABD’ye göç eden ilginç bir topluluk: Amish’ler

Amerika Birleşik Devletleri'nin çeşitli eyaletlerinde özellikle Pensilvanya’da kendi kentlerini kuran ve modern hayattan uzak yaşayan Amish’ler kimileri tarafından dünyanın en bağnaz topluluklarından bir olarak kabul edilse de kimilerine göre de dünyanın en özgür insanları.

Yüzyıllardır hiç değiştirmedikleri inançları, gelenekleri, toplum yapıları, hatta görünümleriyle Amish’ler şüphesiz ilgi çekici bir topluluk.

ANABAPTİST GRUBUNA DÂHİL OLAN AMİSH’LERİN ÖZELLİKLERİ

İsmini gelenekleri korumak ve dünyadan arınmak gerektiğini ifade eden ‘Jacob Amman’dan alan ve kökleri 1500’lü yılların başında İsviçre’ye dayanan Amishlerin dini kökeni Hristiyanlığın Protestanlık inancına yakın olmamakla birlikte Anabaptisttir.

Radikal Reform yanlısı Hristiyan Anabaptistler grubundaki Hutteritler ve Mennonitler gibi Amishler de yüzük takmak, yemin etmek, devlet memuru olmak gibi Hristiyanlığın normal ögelerini reddederler. Bu inançları yüzünden Avrupa’da hem Protestanlar hem de Katolikler tarafından baskı ve zulümler görmüşler.

BIYIKSIZ SAKALLI AMİSH’LER

Amerika’ya 1700’lü yıllarda gelmiş ve o zamandan beri din anlayışlarından kaynaklanan “basit” hayat anlayışı ile yaşamlarını sürdürmekte olan bir Amish erkeği bıyıksız ama sakallıysa evli olduğu kabul ediliyor. Kadınların beyaz takkelileri evli, siyah başlıklı olanlarsa bekâr olarak biliniyor.

Bugün Amerika’daki sayıları 150,000 ila 200,000 arasında olan Amish topluluğu genelde Ohio, Pensilvanya, Indiana ve Iowa eyaletlerinde yaşamaktadırlar. Pennsylvania Amish cemaatinin nüfusu 30 bin kadardır. Ama Amish’ler çocukları Tanrı’nın mirası olarak gördüklerinden ve ortalama 7 çocuk yapmalarından dolayı sayıları hızla artmaktadır.

Amish’ler günlük hayatta İngilizcenin yanı sıra çoğunlukla kendi anadilleri olan Almancanın farklı bir lehçesini konuşuyor.

ABD’deki Amish’leri tek bir çatı altında birleştiren bir kurum yok. Genellikle günlük yaşam kurallarına her kilise kendisi karar veriyor. Ancak tüm düzenlemeler İncil’e ve yazılı olmayan “Ordnung” adlı kurallara dayanıyor. Amishlerin toplum yaşamı alçakgönüllülüğü, aileyi, cemaati ve modern dünyadan uzak durmayı öne çıkartıyor.

GAZ LAMBASI KULLANAN AMİSH’LER

Amish’ler genellikle çifçilikle uğraşmaktadırlar. Ancak marangozluk, anahtarcılık, at arabacılığı gibi meslek dalları da yoğundur. Evlerinde hala gaz lambası ve 19. yüzyıldan kalma ev aletleri kullanılmaktadır. Amish’ler fotoğraf çektirmenin insanın gururunu okşadığı ve İncil öğretisine ters olduğuna inandıkları için fotoğraf çektirmezler. Amish Kadınları ailenin ihtiyacı olan kıyafetleri genelde yaz aylarında elinde dikmektedir.

Amish topluluğunun çocukları 8. sınıftan sonra okumaya devam etmezler. Ebeveynleri çiftçilik ve marangozluk gibi meslek dalları ile ilgili eğitimi alan Amish’ler eğitim anlayışlarına göre onları gelecekteki hayatlarına sıradan bir okuldan daha iyi hazırlamaktadır. Amerikan Anayasa Mahkemesi 1972 yılında, Amish topluluğu çocuklarının liseye zorla gönderilmelerinin anayasal haklarına aykırı olduğuna karar vermiştir.

18. yüzyıl şartlarında yaşamalarına rağmen ortalama hayat uzunluğu erkeklerde 75 kadınlarda ise 80 yıl.

Alçakgönüllülük, Amish’lerin en temel prensibidir. Amerika’daki kent yaşamının aksine, burada en çok yumuşakbaşlı ve mütevazı kişilikler övgüyle karşılanmaktadır. Sabretmek bir olgunluk işareti olarak görülür. İnsanların toplumun saflığını korumak için kişisel isteklerinden vazgeçmeleri; tüm yaşamlarını Amish toplumu içinde çalışmak, ibadet etmek, ticaret yapmak üzerine kuruludur.

Amish’lerin sade hayatına tanık olmak, modern, hızlı ve gösterişli hayatımıza bir başka alternatifin de var olabileceğini hatırlatıyor insana. Günlerinin büyük kısmını tarlalarda geçiren bu insanların, teknoloji kullanmadıkları için yetiştirdikleri ürünler de tamamen organik ve doğal.

OSMANLI HİMAYESİNE GİREN AMİSH’LER

Avrupa'daki baskılar nedeniyle 1600'lü yıllarda Osmanlı İmparatorluğuna göç eden Amish’ler başta Kars olmak üzere, İzmir ve İstanbul Kadıköy'e (Hasan Paşa) yerleşti.

1. Dünya savaşında Kars bölgesinde Ermeniler ve Ruslar'ın baskısına maruz kalan Amish’ler buradan Amerika Birleşik Devletleri'nin Pensilvanya eyaletindeki en kalabalık Amish kentine göç etti. Kars'ta halen Malakinler olarak bilinen dini grup her ne kadar Rusya'dan geldiklerini söyleseler de yaşantı ve inanışları Amish’ler'e benziyor. Bugün Kars kaşar peyniri olarak bilinen lezzet İsviçre'den gelip buraya yerleşen Amish’lerin bıraktığı bir mirastır.

İzmir'den Kanada sınırına yerleşen Amishler ise, burada İzmir'in eski adı Smyrna isminde bir ilçe kurdu. O nedenle Amish köylerinde Türkler daha sıcak karşılanıyor.